Polski Portal Morski
Aktualności Forum Ekspertów

Prof. dr hab. Inż. Wawrzyniec Wawrzyniak: Kilka słów o dorszu i jego biologii (cz.I)

Jedną z liczniejszych rodzin zamieszkujących strefy umiarkowane Północnego Atlantyku są ryby dorszowate (Gadidae). Grupa ryb dorszowatych składa się z ponad 50 gatunków różniących się rozmiarami kształtem i właściwościami biologicznymi. Ośrodkiem zróżnicowania tych ryb był Atlantyk Północny. Pięć gatunków najbardziej zimnolubnych zdołało poprzez morza arktyczne przedostać się do Pacyfiku a cztery przedostały się na półkulę południową.

Cechami wspólnymi dla wszystkich gatunków dorszowatych jest obecność długich, często podzielonych na osobne płaty płetw nieparzystych, brak twardych promieni na płetwach, przesunięcie płetw brzusznych pod piersiowe, drobne okrągłe łuski, a na zewnątrz widoczny jest symetryczny szkielet płetwy ogonowej, co widać na załączonej wyżej fotografii. Częstym znakiem szczególnym jest wąsik na podbródku. Cechą charakterystyczną ryb tej grupy jest aktywny i swobodny wybór miejsca występowania, a co się z tym wiąże, głównie żerowania.

Dorsz (Gadus morhua morhua Linnaeus 1758) jest nie tylko najpospolitszym, ale i największym przedstawicielem tej rodziny. Rekordowe okazy dorszy dorastają prawie do dwóch metrów i ważą około 40 kg. Dorsz jest gatunkiem chłodnolubnym i euryhalicznym. Największe koncentracje występują w Morzu Barentsa wokół Islandii, Grenlandii, Labradoru. Na południu występuje poniżej Kanału La Manche, a po stronie amerykańskiej oceanu sięga do Nowej Funlandii.

Źródło Hans-Petter Fjeld [CC BY-SA 2.5], from Wikimedia Commons

dna, wyszukiwaniu bezkręgowców bytujących na dnie lub lekko zakopanych. Dorsze nie grzebią pyskiem w podłożu. Zbierają tylko to co na nim lub nad nim się znajduje a przeprowadzone badania składników pokarmu wykazują znaczą ich różnorodność gatunkową. Dorsze są dobrymi pływakami zdolnymi pokonywać za pokarmem – rybami (śledzie, szproty) znaczne odległości.

Larwy dorszy bałtyckich płynące z tarlisk z głębin bałtyckich znoszone są prądem np. z Głębi Gdańskiej do brzegów Zatoki Puckiej czy strony od morskiej Półwyspu Heskiego, gdzie znajdują pokarm składający się z licznych bezkręgowców, żerując na nich w drugim roku przechodzą do toni wodnej i zaczynają żerować na rybach, następnie znowu przewagę w jego diecie zajmują bezkręgowce. W trzecim, czwartym roku życia przechodzą na intensywne żerowanie rybami i wracają na tarliska. Znane są podobne wędrówki dorszy pomiędzy Islandią a Grenlandią, Labradorem a Nową Funlandią, tylko tam tarła dorsza nie odbywa się na tak dużych głębokościach jak na Morzu Bałtyckim.

Ubarwienie dorszy jest zmienne od oliwkowoszarego, zielonkawego, żółtobrązowego – zależne od podłoża. Charakterystyczny jest marmurkowaty deseń na grzbiecie i bokach, silnie naznaczona linia naboczna, jak i biały brzuch.

Dorsz składa ikrę pływającą w toni wodnej, dlatego trudno określić ściśle tarliska dorsza. Wyjątek stanowi dorsz bałtycki, który składa ikrę w głębinach bałtyckich. Gdzie jest większe zasolenie a tym samym większa gęstość wody zapewniająca ikrze pływalność. Larwy wykluwają się po upływie dwóch, trzech tygodni w zależności od temperatury inkubacji, osiągając długość 4 mm. Przez kilka miesięcy unoszą się wraz z planktonem, by osiągnąć wielkość 5 cm i przybliżyć się do dna i tam zaczynają intensywnie żerować przy brzegach na bezkręgowcach. Dorsze w Atlantyku osiągają dojrzałość płciową po około 8 – 10 latach, w Morzu Północnym po około 5-ciu latach a w Morzy Bałtyckim po około 3-ch 4-ch latach.

Dorsz bałtycki (Gadus morhua callarias Linnaeus 1758) jest bardzo zbliżony do dorsza atlantyckiego, z Morza Barentsa, od którego różni się mniejszymi rozmiarami. Samce osiągają dojrzałość płciową w wieku 3 lat o długości 30 – 40 cm, samice w wieku 4 lat o długości 40 – 50 cm. W Bałtyku dorsz tworzy kilka stad, mających odrębne żerowiska i tarliska. Tarło odbywa się w głębinach o zasoleniu 11 -12 PSU. Na tarło dorsz bałtycki oddala się od brzegów do głębin bałtyckich a na żerowanie zbliża się do brzegu żerując również intensywnie w toni wodnej polując głównie na śledzie i szproty. Jak wcześniej wspomniałem dorsz ma ikrę pelagiczną, w związku z powyższym tarliska dorsza odbywają się w głębinach bałtyckich. Przyczyniają się do tego wlewy powstające w wyniku silnych sztormów Północnego Atlantyku i Morza Północnego, a one są przyczyną wysokiego poziomu wody Morza Północnego, między innymi w pobliżu cieśnin duńskich. Przez te cieśniny woda o znacznym zasoleniu, dobrze natleniona i gęsta przelewa się do Morza Bałtyckiego. Przesuwa się dnem do głębin bałtyckich wypierając wodę tam zastałą, odświeżając głębiny czystą wodą z Morza Północnego o znacznym zasoleniu (w Głębi Bornholmskiej maksymalnie do 15 PSU a w Głębi Gdańskie do 12 – 13 PSU). Takie wlewy nie są regularne ale zawsze znacznie oczyszczają wody Bałtyckie, które dorsz wykorzystuje do swojego tarła.

Bardzo podobny do dorsza atlantyckiego jest dorsz pacyficzny (Gadus macrocephalus Tilesius 1810). Osiąga mniejsze rozmiary około jednego metra długości, wyróżnia się tym, że ma ikrę opadającą na dno. Występuje po obu stronach oceanu, ale nie jest tak liczny jak jego kuzyn z Atlantyku. Prowadzi życie bardziej osiadłe ograniczając się do sezonowych przemieszczeń od brzegu do brzegu.

Prof. dr hab. Inż. Wawrzyniec Wawrzyniak

Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Zobacz podobne

Filmowa Gdynia – Morskie opowieści na ekranie

BS

„Szczecin żyje gospodarką morską”

BS

PGE wybuduje jeden z największych bateryjnych magazynów energii w Europie

KM

Zostaw komentarz

Ta strona wykorzystuje pliki cookie, aby poprawić Twoją wygodę. Zakładamy, że nie masz nic przeciwko, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. Akceptuję Czytaj więcej

Polityka prywatności i plików cookie