Jeśli chcemy dowiedzieć się wszystkiego o rybach, zachęcamy do zwiedzania nowego Muzeum Ichtiologicznego na Wydziale Nauk o Żywności i Rybactwa, Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, przy ul. Kazimierza Królewicza 4.
Początki muzeum ichtiologicznego sięgają roku 1955 – kiedy na Wydziale Rybackim Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie Kortowie, profesor Eugeniusz Grabda zaczął gromadzić i eksponować na korytarzach budynku Nowej Zootechniki w gablotach i wielkich przeszklonych szafach okazy ryb i innych zwierząt wodnych dla studentów. W nowo pozyskanym pomieszczeniu stworzono izbę muzealną w której były wystawione okazy mokre, ale i świetnie spreparowane ryby, ptaki i ssaki wodne, co wykonywał autochton Mazur – pan Edward Kretschman.
Kiedy w 1966 zapadła ministerialna decyzja o przeniesieniu części wydziału do Szczecina, już na Wydział Rybactwa Morskiego wraz ze wspaniałą kadrą akademicką i Profesorem E. Grabdą do budynku przy ul. Kazimierza Królewicza 4 przyjechały również zbiory muzealne. Przez kolejne dziesięciolecia były one uzupełniane o okazy z wód słodkich i morskich całego świata przez naszych naukowców, absolwentów i przyjaciół wydziału pracujących na trawlerach trzech największych polskich przedsiębiorstw rybackich (PPDiUR: „Odra”, „Gryf” i „Dalmor”). Pieczę nad powiększającymi się zbiorami sprawowali kolejno dr Leonard Ejsymont oraz Profesorowie: Andrzej Kompowski i Stanisław Krzykawski. Na ówczesnym Wydziale Rybactwa Morskiego preparowaniem ryb i innych zwierząt wodnych nadal zajmował się pan Edward Kretschman, a później Janusz Szepiłło. Obecnie dawną świetność preparatom muzealnym przywraca, bardzo profesjonalnie, pan dr inż. Sławomir Keszka.
Ekspozycja zaciekawia
W naszym Muzeum oprócz ryb, są eksponowane setki gatunków bezkręgowców wodnych, wiele gatunków płazów, gadów i ssaków z wód całego świata. Udało się zgromadzić ponad tysiąc okazów. Muzeum w obecnym kształcie poprzez wystawy tematyczne ma pełnić rolę edukacyjną dla studentów Wydziału, zarówno kierunku Rybactwo, jak i Technologii Żywności i Mikrobiologii Stosowanej, ale jest również dedykowane uczniom z całego województwa.
Już w momencie otwarcia Muzeum okazało się, że pokazywana egzotyczna fauna morska i słodkowodna, wzbudziła nadzwyczajne zainteresowanie mieszkańców Szczecina, dlatego w miarę możliwości ekspozycje udostępniamy do zwiedzania mieszkańcom Szczecina.
W wodzie jest nasze życie (In aqua vita nostra)
Przed czterema laty, w czasie kapitalnego remontu budynku Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa, muzeum praktycznie przestało istnieć. Wszystkie zbiory na długi okres zostały przeniesione do tymczasowego magazynu. Reaktywacja Muzeum, po kapitalnym remoncie wydziału była dużym wyzwaniem organizacyjnym i oczywiście finansowym. Udało się, w dużej mierze dzięki działaniom dziekan Wydziału, profesor Agnieszka Tórz i wielu innym osobom.
Edukacyjne Muzeum Ichtiologiczne odrodziło się z hasłem przewodnim „In aqua vita nostra” (w wodzie jest nasze życie). Jest niepisanym mottem dla całego Wydziału, które realizujemy codziennie, ucząc studentów zrównoważonego korzystania z zasobów wód, by jak najlepiej mogły służyć ludziom we wszystkich działach gospodarki narodowej, również przyszłym pokoleniom.
Wspólne dzieło
Muzeum jest wspólnym dziełem wielu ofiarodawców. Gospodarze placówki są wdzięczni profesorom Juliszowi Chojnackiemu (współtwórcy wielu wystaw), Arkadiuszowi Nędzarkowi, Katarzynie Stepanowskiej i profesorstwu Kołakowskim za eksponaty oraz przepiękne zdjęcia przyrodnicze z Antarktydy. Niezwykle cenne preparaty, m.in. rekina polarnego, samogłowa czy ryby piły przekazał dr Marek Szulc (absolwent Wydziału) pracownik Akademii Morskiej w Szczecinie. Z kolei profesor A. Tański stworzył na potrzeby edukacji studentów i młodzieży szkolnej (z pomocą członków koła naukowego oraz doktoranta Witolda Sosnowskiego) niezwykły podziemny świat królestwa egzotycznych ryb, krewetek i korali, który można oglądać na żywo.
Na zewnątrz budynku, ale w ramach Muzeum, rozpoczęto projekt „Non omnis moriar – nie wszystek umrę; Drzewa pamięci”. Są już 3 drzewka pamięci – dla profesorów: Aleksandra K. Winnickiego, Remigiusza Węgrzynowicza i Jarosława Filipiaka. Pandemia wirusa przerwała te działania, ale wkrótce będą kontynuowane, by w przyjazny dla środowiska sposób uhonorować wybitne osobowości w dziedzinie ichtiologii, oceanografii, hydrobiologii i technologii żywności, których mieliśmy naprawdę wiele w prawie 70 letniej historii Wydziału.
Aktualne wystawy i ekspozycje tematyczne
Długowieczny rekin – głębokowodny, rekin polarny o całkowitej długości 4 metry złowiony w okolicy Nowej Funlandii w 1971 roku; może mieć około 400 lat!;
Przestrzenna ekspozycja rekinów, skorupiaków i jamochłonów
Rekiny świata – rekiny młoty, kosogony żarłacze, kolenie, mustele, drętwy (płaszczki z narządami elektrycznymi), staroraki i korale w naturalnej inscenizacji na tle schematu stref środowiska morskiego
Wędrowcy mórz i oceanów – ryby, które pokonują setki i tysiące kilometrów by odbyć tarło; z morza do rzek i strumieni, lub z rzek do morza. Jesiotry, łososie – ryby, które już wymarły w wodach polskich. Węgorze europejskie, minogi morskie – gatunki obecnie skrajnie zagrożone w basenie Morza Bałtyckiego;
Historia grindwala– 5 metrowy szkielet samicy grindwala, gatunku spokrewnionego z delfinami oraz 2m eksponat jej potomka, zwanego „cielęciem”. Grindwal (samica w ciąży) złowiony został jako przyłów (niestety utonął zaplątany w sieci rybackie) przez polski statek rybacki na płn.-zachodnim Atlantyku na początku lat 1970;
Oryginalne dokumenty przekroczenia Hornu, zdjęcia z lodowca, żebro humbaka i pieczątki pamiątkowe z prywatnych zbiorów profesora J.C.Chojnackiego;
Nasi naukowcy w badaniach Antarktyki (witryna polarna)– historia uczestnictwa w badaniach Antarktydy naukowców z Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa, ilustrowana zdjęciami przyrody, dyplomami oraz licznymi oryginalnymi eksponatami w tym okazami petrograficznymi;
Pingwiny i ssaki z okolic Polskiej Stacji Antarktycznej im. H. Arctowskiego–ekspozycja ścienna pięknych, kolorowych fotogramów autorstwa profesora Arkadiusza Nędzarka;
Ekspozycja wielorybnicza – w tym zdjęcia, oraz oryginalne nakrętki harpunów, krąg, żebro i fiszbin wieloryba oraz ponad 4- metrowa kość szczękowa humbaka;
Egzotyczne ryby – prezentacja akwariów z rybami morskimi i słodkowodnymi: błazenkami (rybki „Nemo”), pielęgnicami, rogatnicą, szpadelkami; laboratoryjna wylęgarnia ryb; miejsce do przeprowadzania doświadczeń studenckiego Koła Ichtiologów – nie tylko na gatunkach egzotycznych, ale na naszych rodzimych inwazyjnych;
Dorsz, ryba, która zmieniła świat – piękne i niezwykle ważne gospodarczo ryby morskie, które stanęły w obliczu zagłady, nie tylko w Morzu Bałtyckim;
Plastyczne morze, toksyczny ocean – zagrożenia widziane oczami dzieci i młodzieży, które współpracują z naukowcami z Wydziału (przede wszystkim z prof. A. Tańskim), w ramach olimpiad ekologiczno-wędkarskich i Akademii Młodego Ichtiologa. Może efektem tej wystawy będzie to, że każdego dnia do morza trafi chociaż jedna plastikowa butelka czy torebka mniej?
Prof. Wawrzyniec Wawrzyniak, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie