Polski Portal Morski
Aktualności Historia Porty

Od Wejherowa do Gdyni, czyli 100 lat polskiej administracji morskiej!

Przed stu laty powstał Urząd Marynarki Handlowej w Wejherowie. Jego spadkobiercą jest Urząd Morski w Gdyni, i te funkcje wypełnia godnie do dziś.

Dokładnie 2 kwietnia 1920 roku został utworzony Urząd Marynarki Handlowej w Wejherowie. Zdecydował o tym minister spraw wojskowych generał Józef Krzysztof Leśniewski. Na stanowisko dyrektora  mianował kapitana marynarki Józefa Poznańskiego. Do zadań Urzędu należały sprawy  związane z rejestracją łodzi, awariami i wypadkami morskimi, ochroną wydm i brzegów morskich oraz ich umocnień, sprawy ochrony rybołówstwa i administracji portami.

W grudniu 1921 roku wszelkie sprawy związane z Marynarką Handlową, w tym Urząd Marynarki Handlowej, przekazano w gestię Ministra Przemysłu i Handlu, koncentrując całokształt tej problematyki w Departamencie Marynarki Handlowej, przemianowanym później na Departament Morski. Powołano też Morski Urząd Rybacki w Pucku, który przejął sprawy związane z ochroną rybołówstwa na polskich wodach przybrzeżnych.

W listopadzie 1922 roku Urzędowi Marynarki Handlowej  zostały powierzone też czynności Urzędu Żeglarskiego i wykonywanie pomierzania statków, a w trzy lata później – w związku z utworzeniem Izby Morskiej – z zakresu jego właściwości zostały wyłączone sprawy wypadków morskich i awarii.

Trudne początki

Urząd Marynarki Handlowej w okresie „wejherowskim” miał utrudnione zadania: pracę komplikował brak odpowiedniej łączności, komunikacji, odpowiedniego personelu i przeciągające się dyskusje nad rolą i znaczeniem wybrzeża i floty dla naszego regionu. Mimo trudności we wrześniu 1922 roku zakończono budowę „Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków” w Gdyni. Powstało molo o długości 150 metrów oraz 174 metrów falochronu.

Urząd Marynarki Handlowej wydał szereg przepisów dotyczących bezpieczeństwa żeglugi i porządku żeglugowego. W 9922 r. tworzył też jednostki organizacyjne: w Helu, w Pucku oraz w Gdyni. A 3 maja 1927 roku siedzibę Urzędu Marynarki Handlowej przeniesiono z Wejherowa do Gdyni; w roku 1928 przeniesiono także z Pucka do Gdyni siedzibę Morskiego Urzędu Rybackiego..

Podstawowym aktem prawnym regulującym organizację i zakres działania władz Marynarki Handlowej było jednak dopiero rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej w mocy ustawy z dnia 22 marca 1928 roku. Rozporządzenie wprowadziło dwuinstancyjność tych władz stanowiąc, że władzami pierwszej instancji są kapitanaty portów, a władzą drugiej instancji Urząd Morski z siedzibą w Gdyni, podległy Ministrowi Przemysłu i Handlu.

Przy Urzędzie Morskim w Gdyni od 18 lutego 1929 roku funkcjonowała Tymczasowa Rada Portowa, której przewodniczącym był Józef Poznański.

Międzywojnie

W okresie międzywojennym Urząd Morski zadbał w porcie gdyńskim o wzmocnienie brzegu morskiego żelbetową konstrukcją w okolicy wsi Karwieńskie Błota, powstały drewniane wzmocnienie brzegu przed Chałupami, podobne wzmocnienia pod górą Lubek. Powstał nowy portu rybacki w Jastarni-Borze, przebudowano falochrony w porcie helskim i zbudowano tu nową przystań dla statków pasażerskich. Powstały falochrony, pomosty drewniane w Gdyni i Orłowie, wzmocniono żelbetową konstrukcją 300 m brzegu pod Kamienną Górą.

Przebudowano elektrownię portową, wzniesiono budynek Urzędu Morskiego i Stacji Pilotów oraz domy mieszkalne dla pracowników UM. Powstały kanały dźwigowe, 5 stacji transformatorowych, wyposażono w odpowiedni sprzęt Portową Straż Pożarną, zaopatrzono holowniki portowe w pompy p.poż. Zajmowano się ratownictwem morskim czyniąc wiele, by holowniki portowe były zdolne do wykonywania akcji ratowniczych.

Ratownictwo brzegowe funkcjonowało w formule ochotniczych drużyn ratowniczych. W tym krótkim okresie ekipy Urzędu Morskiego wykonały liczne pomiary na brzegu i wodzie, przebudowały elementy oświetlenia nawigacyjnego, zbudowały i rozmieściły liczne znaki nawigacyjne, wybudowano siedem  latarń morskich.

Na wejściu do Portu gdyńskiego w latarniach zamontowano urządzenia do nadawania sygnałów akustycznych i mgłowych. Zakupiono odpowiedni sprzęt pogłębiarski (dwie dragi – ssącą i czerpakową) oraz kilkanaście jednostek pomocniczych, za pomocą tego sprzętu pogłębiano wejście do basenu Portu gdyńskiego, wejście do portów w Helu, Jastarni i Pucku. Powstała również hala rybna na molu rybackim, stacje kwarantannowe oraz przystań dla łodzi i małych statków.

Po roku 1939…

Po zajęciu Gdyni przez wojska hitlerowskie w 1939 r. budynek przejęty został przez administrację niemiecką.

Po drugiej wojny światowej Polska uzyskała szeroki dostęp do morza. Administracja morska bazowała na przedwojennych wzorcach i aktach prawnych przy organizowaniu swej pracy; jednak miała ona większy zasięg i zakres działania niż administracja morska II Rzeczypospolitej.

Po wyzwoleniu Gdyni w maju 1945 roku. Kpt. J. Poznański otrzymał nominację na Dyrektora Głównego Urzędu Morskiego, którego obszarem działania były port i wybrzeże polskie od Elbląga do Kołobrzegu.

Przedwojenny budynek Urzędu Morskiego w Gdyni nie ucierpiał na skutek działań wojennych, jednakże Główny Urząd Morski został zlokalizowany w Gdańsku-Wrzeszczu przy ul. Grunwaldzkiej.

Przedwojenna siedziba Urzędu Morskiego stała się bazą Biura Odbudowy Portów – powołanego przez Kolegium Ministra Przemysłu. W obiekcie miały swoją siedzibę:  Kapitanat Portu w Gdyni, część Urzędu Celnego i Portowa Służba Zdrowia.   W grudniu  1947 r. minister żeglugi ustanowił: Gdański Urząd Morski z siedzibą w Gdańsku-Wrzeszczu i Szczeciński Urząd Morski w Szczecinie. Powołanie Koszalińskiego Urzędu Morskiego z siedzibą w Słupsku nastąpiło w maju 1951 r. ale formalnie Urząd Morski w Koszalinie z siedzibą w Słupsku powstał w 1954 r.

Odbudowa zniszczonych portów

Powrót Gdańskiego Urzędu Morskiego do obecnej siedziby w Gdyni przy ul. Bernarda  Chrzanowskiego 10 następował stopniowo na początku  lat 50-tych ubiegłego stulecia.

Administracja morska musiała zająć się przede wszystkim zniszczoną gospodarką całego wybrzeża, w trzech wielkich portach. Porty, ich urządzenia, oznakowanie nawigacyjne, tory podejściowe musiały zostać szybko zbadane i uruchomione dla natychmiastowego wykorzystania do przyjmowania towarów przychodzących z UNRA, czy też importowanych – jak również towarów eksportowanych (w tym przede wszystkim węgla).

Aby port Gdynia mógł normalnie funkcjonować, należało go odblokować i rozminować. Główny Urząd Morski pełnił rolę koordynatora, nadzorował utworzone resortowe Biuro Odbudowy Portów. Wielki wysiłek ludzi zaowocował już w lipcu 1945 roku, kiedy to do portów w Gdyni i w Gdańsku weszły pierwsze statki handlowe; wkrótce potem (w kwietniu 1946 roku) pierwszy statek zawinął także do portu w Szczecinie.

Administracyjne zawirowania

Decyzją ministra żeglugi 1 stycznia 1948 r Główny Urząd Morski w Gdyni został zlikwidowany. W jego miejsce powołano Gdański Urząd Morski z siedzibą w Gdańsku-Wrzeszczu oraz Szczeciński Urząd Morski z siedzibą w Szczecinie. W styczniu 1950 roku powstały zarząd portów: Gdynia-Gdańsk oraz Szczecin-Świnoujście.

Od 1952 roku ratownictwem na morzu zajęło się Polskiego Ratownictwa Okrętowego. Przy urzędach morskich pozostało jedynie ratownictwo brzegowe, w 1982 roku przekazane do PRO. W 1954 roku połączono Morskie Urzędy Rybackie z Urzędami Morskimi.

W lutym 1955 roku mocą dekretu ustanowiono terenowe organa administracji morskiej na obszarze morskich portów, przystani, morskich wód wewnętrznych i terytorialnych oraz pasa nadbrzeżnego.

Minister żeglugi ustanowił urzędy morskie: Urząd Morski w Gdyni, Urząd Morski w Szczecinie i Urząd Morski w Słupsku. Dokonana regulacja prawna uporządkował zadania urzędów, sprowadzając je do problematyki szeroko pojętego bezpieczeństwa żeglugi.

Urzędom przyznano uprawnienia w zakresie nadzoru techniczno-budowlanego i dozoru technicznego, jak również ochrony i administracji rybołówstwa morskiego oraz ochrony polskiej strefy rybołówstwa morskiego. Urzędy morskie prowadziły też działalność o charakterze administracyjno-technicznym: utrzymywania w stanie żeglowności torów podejściowych, poprzez pogłębianie torów wodnych i akwenów portowych oraz zarządzanie portami i przystaniami nie przekazanymi w użytkowanie innym jednostkom gospodarki uspołecznionej. Do zadań urzędów należy też budowa, utrzymanie i ochrona umocnień brzegowych, wydm i zalesień ochronnych w pasie technicznym oraz utrzymywanie oznakowania nawigacyjnego, jego modernizacji.

Obowiązująca do dziś ustawa z marca 1991 roku o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej określa położenie prawne obszarów morskich (w tym pasa nadbrzeżnego) oraz organy administracji morskiej i ich kompetencje. Precyzuje też zakres działalności dyrektorów Urzędów Morskich.

Źródła: Urząd Morski w Gdyni (fragmenty materiałów autorstwa prof. kpt.ż.w. Daniela Dudy, Andrzeja Matulewicza).

Na zdjęciu Urząd Morski w Gdyni, ok.  1931 rok.

Fot. Durczykiewicz (zbiory Muzeum Miasta Gdyni)

Urząd Morski

Zobacz podobne

Jest „możliwość porozumienia”. Chodzi o terminal kontenerowy w Świnoujściu

Bartłomiej Czetowicz

Premier RP będzie gościem specjalnym szczytu krajów nordyckich i bałtyckich

Bartłomiej Czetowicz

Prezes Wód Polskich: ustalanie taryf za wodę i ścieki powinno wrócić do samorządów

Bartłomiej Czetowicz

Zostaw komentarz

Ta strona wykorzystuje pliki cookie, aby poprawić Twoją wygodę. Zakładamy, że nie masz nic przeciwko, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. Akceptuję Czytaj więcej

Polityka prywatności i plików cookie