23 września 1922 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął decyzję, która na zawsze zmieniła losy nadbałtyckiej wsi – uchwalono ustawę o budowie portu w Gdyni. W rocznicę tego historycznego wydarzenia Biuro Programu „Niepodległa” wraz z Muzeum Marynarki Wojennej przedstawia artykuł, który opisuje narodziny i dynamiczny rozwój tego kluczowego ośrodka portowego II Rzeczpospolitej. Na zakończenie artykułu przygotowano również niespodziankę – wystawę dostępną do pobrania.
Gdynia, często nazywana „miastem z morza”, jest dziś prężnie rozwijającą się aglomeracją, liczącą ponad 200 tysięcy mieszkańców. Jednak aby zrozumieć genezę tego określenia, trzeba cofnąć się do początków XX wieku, kiedy Gdynia była zaledwie skromną wsią nad Bałtykiem. Brak brukowanych dróg i pojedyncze wille dla letników tworzyły wtedy obraz miejscowości, która miała potencjał, by stać się popularnym kurortem.
Szczęśliwe zakończenie I wojny światowej przyniosło Polsce nowe możliwości, w tym możliwość budowy portu wojennego i handlowego, co miało kolosalny wpływ na rozwój Gdyni. Dzięki temu decyzja o budowie portu okazała się jednym z najważniejszych kroków w kierunku przemiany tej skromnej wsi w nowoczesne miasto – jedną z najważniejszych inwestycji społeczno-ekonomicznych II Rzeczpospolitej.
Zmiana Krajobrazu
Wbrew powszechnemu przekonaniu, Gdynia na początku XX wieku nie była tylko biedną, małą wsią. Już wtedy stawała się popularnym miejscem wypoczynku, choć nie mogła rywalizować z pobliskimi Gdańskiem czy Sopotem. W 1910 roku Gdynię odwiedziło ponad 500 turystów, co było imponującym wynikiem w porównaniu z liczbą 1200 stałych mieszkańców.
Pomimo rozwoju turystyki, Gdynia wciąż była przede wszystkim wioską rybacką, jak wspomina Marcelina Kulikowska w 1911 roku. Jednak już wkrótce krajobraz tej miejscowości miał się zmienić na zawsze.
Budowa Nowego Portu dla Odrodzonej Polski
Po odzyskaniu dostępu do morza na mocy traktatu wersalskiego w 1920 roku, Polska stanęła przed wyzwaniem budowy własnej infrastruktury morskiej. Gdańsk, będący głównym portem, znajdował się poza granicami Polski, co wymusiło poszukiwanie alternatyw. Inżynier Tadeusz Wenda, wyznaczony przez polskie władze, wybrał Gdynię jako miejsce na budowę nowego portu wojennego.
Prace nad Tymczasowym Portem Wojennym i Schroniskiem dla Rybaków rozpoczęły się w 1921 roku i trwały kilkanaście lat. W międzyczasie w 1922 roku Sejm uchwalił ustawę o budowie portu w Gdyni, a rok później, 29 kwietnia 1923 roku, w obecności prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, odbyło się oficjalne otwarcie portu. Choć na początku była to tylko przystań dla okrętów wojennych i łodzi rybackich, już kilka miesięcy później do portu wpłynął pierwszy statek handlowy – francuski „Kentucky”.
W ciągu kolejnych lat port w Gdyni dynamicznie się rozwijał. W 1926 roku przez port przeszło 404 tysiące ton towarów, a w 1938 roku liczba ta wzrosła do imponujących 7,414 milionów ton, co stanowiło niemal połowę polskiego handlu zagranicznego.
Budowa Miasta od Zera
Ekspansja portu napędzała równoczesny rozwój Gdyni jako miasta. W latach 20. XX wieku zaczęły powstawać nowe budynki, zarówno skromne domy dla robotników, jak i wille dla letników. W 1920 roku Gdynia zyskała połączenie kolejowe, a w 1926 roku uzyskała prawa miejskie. W tym samym roku inżynier Eugeniusz Kwiatkowski, znany jako „Ojciec Gdyni”, został ministrem przemysłu i handlu, co zapoczątkowało okres intensywnego rozwoju miasta i portu.
Kwiatkowski zabezpieczył fundusze na budowę i rozbudowę portu oraz na rozwój miasta, w tym realizację magistrali kolejowej łączącej Śląsk z Wybrzeżem. Gdynia szybko stała się jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych i handlowych w Polsce.
W latach 30. XX wieku Gdynia rozwijała się w szybkim tempie, przekształcając się w jedno z największych miast Polski. Tereny inwestycyjne rosły, a miasto zyskiwało nowe budynki użyteczności publicznej, szkoły, oraz obiekty przemysłowe i portowe. W 1938 roku liczba mieszkańców Gdyni przekroczyła 120 tysięcy, a miasto stało się tętniącym życiem ośrodkiem kulturalnym i rozrywkowym.
Gdynia była również ważnym centrum administracyjnym – w mieście znajdowały się siedziby kluczowych instytucji związanych z polityką morską. W 1937 roku w Gdyni pracowało ponad cztery tysiące urzędników państwowych.
Wraz z niemiecką agresją 1 września 1939 roku, gwałtowny rozwój Gdyni został brutalnie przerwany. Wojna przyniosła kres wszystkim marzeniom o dalszej rozbudowie „Miasta z Morza”. Jednak historia początków Gdyni pozostaje świadectwem niezwykłej wizji i determinacji, które uczyniły z niej perłę II Rzeczpospolitej.
źródło Polska Morska z mediów / fot. ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni, sygn. MMG/HM/II/4251
