W Zatoce Lubeckiej rozpoczęto pionierskie operacje mające na celu usunięcie niewypałów i ocenę ich wpływu na ekosystemy morskie. Zalegająca na dnie morskim amunicja z czasów wojen światowych to problem, który nie tylko zagraża środowisku, ale także staje się wyzwaniem technologicznym i organizacyjnym.
– Żaden inny kraj nie próbował wydobyć zabytkowej amunicji na tak dużą skalę– mówi prof. dr Jens Greinert z GEOMAR Helmholtz Centre for Ocean Research Kiel.
Szacuje się, że na dnie Morza Północnego i Bałtyckiego zalega około 1,6 miliona ton amunicji. W Morzach takich jak Śródziemne czy Czarne, problem jest równie poważny.
Metal koroduje, materiały wybuchowe leżą odsłonięte na dnie, a toksyczne substancje, takie jak rakotwórczy trinitrotoluen, przenikają do wód, osadów i organizmów morskich. „Związki wybuchowe wykryto już w wodzie morskiej, rybach i skorupiakach” – tłumaczy Greinert. Amunicja zagraża nie tylko ekosystemom, ale również żegludze, rybołówstwu i zdrowiu ludzi.
Pilotażowa operacja w Zatoce Lubeckiej
W Zatoce Lubeckiej rozpoczęto pilotażowy program usuwania amunicji, finansowany przez niemieckie Federalne Ministerstwo Środowiska (BMUV), które przeznaczyło na ten cel 100 milionów euro. Od września 2024 roku w rejonach Haffkrug i Pelzerhaken trwają prace oczyszczające, które są monitorowane przez naukowców.
– Nieustannie monitorujemy różne parametry, a także analizujemy próbki dostarczane przez firmy ratownicze, które są obecne na miejscu, gdy nas nie ma. Wiedza zdobyta tutaj pomoże w przyszłych projektach na większą skalę – podkreśla Greinert.
Wyprawa badawcza statku ALKOR, prowadzona przez GEOMAR, miała na celu zebranie kluczowych danych. Naukowcy zebrali próbki wody, osadów i ryb, a podwodny robot „Käpt’n Blaubär” dokumentował stan dna morskiego.
Nowo utworzone centrum MUNIMAR w Szlezwiku-Holsztynie ma za zadanie koordynować działania związane z usuwaniem morskiej amunicji. Dzięki współpracy naukowej i wsparciu instytucji badawczych, takich jak GEOMAR, możliwe będzie wprowadzenie spójnych i bezpiecznych rozwiązań.
Rezultaty tej operacji będą kluczowe dla przyszłości ochrony środowiska morskiego.
Europejska inicjatywa MMinE-SwEEPER
Równolegle z lokalnymi działaniami w Zatoce Lubeckiej, na poziomie europejskim zainicjowano projekt MMinE-SwEEPER. Programem kieruje profesor dr. Jensa Greinert. Gromadzi on 20 międzynarodowych partnerów, którzy przez trzy i pół roku będą opracowywać innowacyjne metody oczyszczania mórz z amunicji. Budżet projektu wynosi prawie 6 milionów euro, a finansowanie zapewnia Unia Europejska w ramach programu Horyzont Europa.
Greinert podkreśla, że usuwanie amunicji z wód to nie tylko kwestia bezpieczeństwa, ale również odpowiedzialność wobec przyszłych pokoleń. Projekt stawia na rozwój technologii takich jak robotyka, obrazowanie 3D czy sztuczna inteligencja do identyfikacji niewybuchów. Testy odbędą się zarówno w sztucznych środowiskach, jak i na rzeczywistych zrzutowiskach w Europie.
MMinE-SwEEPER ma na celu stworzenie standardów i wytycznych dla zrównoważonego oczyszczania mórz z amunicji, minimalizując ryzyko dla środowiska i ludzi. Kluczowe jest także budowanie międzynarodowej współpracy, organizowanie szkoleń i webinariów oraz wzmacnianie dialogu między sektorem publicznym i prywatnym.
fot. GEOMAR.DE