Ponad 30 plakatów z okresu międzywojennego, z motywami okrętów, sylwetek marynarzy, a także propagujących wydarzenia związane z marynarką wojenną można oglądać na wystawie „Polska nad Bałtykiem w plakacie 20-lecia międzywojennego” w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym.
Plakaty prezentowane na wystawie propagowały wydarzenia związane z marynarką wojenną oraz Funduszem Obrony Morskiej i Ligą Morską i Kolonialną. Prace z motywami okrętów i statków, sylwetek marynarzy prezentowane są w czterech grupach. Pierwszą otwiera plakat akcentujący powrót Polski nad morze i obecność odrodzonego państwa nad Bałtykiem oraz powtórne odzyskanie dostępu do niego w 1945 roku. Drugi temat ilustrują plakaty związane z Polską Marynarką Wojenną i Funduszem Obrony Morskiej. Trzeci wątek przypomina działalność Ligi Morskiej i Kolonialnej. Ostatni odnosi się do Gdyni, budowanych stoczni i żeglugi pasażerskiej.
Kuratorami wystawy jest Irena Przymus i dr Leszek Rościszewski.
„Plakat posłużył w przypadku tej wystawy, jako taki pretekst, żeby z jednej strony potraktować go jako źródło ikonograficzne, ale też, jako materiał ilustrujący dany moment historyczny, atmosferę, klimat tamtych czasów. Pamiętajmy, że był to bardzo istotny moment; odradzająca się Polska ponownie uzyskała dostęp do morza. W tamtym czasie oczy społeczeństwa i władz były skierowane właśnie na ten obszar kraju i próbowano odbudowywać tożsamość Polski nad Bałtykiem” – tłumaczyła PAP Przymus.
Dodała, że plakat służył do tego, by dotrzeć do społeczeństwa, by szerzyć „myśl morską, by społeczeństwo zaczęło się identyfikować z tym, że jesteśmy krajem nadmorskim”. „Stąd też ta idea rozbudowy floty zarówno cywilnej, jak i wojskowej, stąd też budowa portu w Gdyni – wielkie przedsięwzięcie, właściwie takie sztandarowe działanie w tamtym okresie – i wszystko to, odbijało się właśnie w plakacie, to znakomity dokument tamtej epoki” – wskazała.
Przymus zauważyła, że tamten okres to również rozwój polskiego plakatu. „W okresie międzywojennym centrum rozwoju sztuki graficznej przeniosło się do Warszawy. Tam koncentrowało się życie polityczne i gospodarcze i pojawiło się ogromne zapotrzebowanie na środki komunikacji społecznej i plakat zaczął odgrywać bardzo ważną rolę” – mówiła.
„O ile wcześniejszy okres rozwoju plakatu wiązał się z tym, iż w projektowanie plakatu angażowali się artyści, malarze – oni zresztą nasycali i wprowadzili te elementy artystyczne do plakatu – tak w okresie międzywojennym mamy już do czynienia ze specjalistami wykształconymi w dziedzinach graficznych, profesjonalistami” – dodała.
Wśród prezentowanych prac znalazły się m.in. plakaty Bolesława Surałły, Tadeusza Trepkowskiego, czy Stefana Juliusza Norblina.
„Nie tylko dla młodzieży, plakat – jako dokument tamtych czasów – może być interesujący, ale jest to też forma interesująca dla wszystkich sympatyków i osób zainteresowanych tematyką morską w różnych aspektach” – powiedział PAP dr Leszek Rościszewski, drugi z kuratorów wystawy. Jak zaznaczył, ekspozycję ubogacają m.in. zdjęcia polskiej floty z tamtego okresu. Dzięki temu – wskazał – można zobaczyć, jak plakaty „przekłamywały nieco rzeczywistość”.
„Na plakatach wiele obiektów prezentowanych jest jako naprawdę spore jednostki, a w rzeczywistości to były +łupinki+. Podobnie statki cywilne – na plakacie pokazywane były jako monumentalne, wyższe o jeden pokład, następowała monumentalizacja tych obiektów. Podobnie prezentowano uzbrojenie – wielość dział, ogromne lufy – to miało pokazywać potęgę tych okrętów. Na wystawie można samemu zobaczyć, jak naprawdę to wszystko wyglądało, a jak było obrazowane” – dodał.
Obiekty prezentowane na wystawie pochodzą zarówno ze zbiorów Galerii Plakatu i Designu Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Plakatu w Wilanowie Oddziału Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Niepodległości w Warszawie i Muzeum Miasta Gdyni.
Ekspozycję wzbogaca bandera z okrętu podwodnego ORP „Orzeł”, zakupiona ze składek Funduszu Obrony Morskiej, oraz chorągiew Ligii Morskiej i Kolonialnej z Gniezna (ze zbiorów Muzeum Sztuk Użytkowych Oddziału MNP).
Prezentowane są także fotografie i pocztówki wydane nakładem LMiK oraz fragmenty kroniki Polskiej Agencji Telegraficznej z 1938 r., przedstawiającej okręty podczas ćwiczeń na morzu – ze zbiorów Instytutu Audiowizualnego Filmoteki Narodowej w Warszawie.
Wystawę „Polska nad Bałtykiem w plakacie dwudziestolecia międzywojennego” można oglądać od niedzieli do 9 stycznia w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym.
źródło PAP/fot.Jerzy Bałuk Muzeum Miasta Gdyni
