Położony zaledwie 100 kilometrów od Szczecina zespół podnośni statków Niederfinow to nie tylko element usprawniający żeglugę na Kanale Odra-Hawela, ale także atrakcja turystyczna, chętnie odwiedzana przez turystów.
STARA PODNOŚNIA
Została zbudowana w latach 1927-1934. Olbrzymia stalowa konstrukcja do dziś zachwyca rozwiązaniami technicznymi i funkcjonalnością. Pamiętajmy, że budowla ma już prawie 90 lat, powstawała bez użycia komputerów i jest najstarszą w Niemczech podnośnią dla statków.
Do budowy konstrukcji o wysokości 52 m, długości 94 m i szerokości 27 metrów zużyto 72 tys. metrów sześciennych betonu i 14 tys. ton stali. Słupy fundamentowe utrzymujące podnośnię sięgają 20 metrów w głąb podłoża. Wanna z wodą, w której podnoszony jest statek, waży 4 290 ton.
Budowa połączeń wodnych między Odrą a Hawelą rozpoczęła się już w XVII wieku wraz z wprowadzeniem do użytku w Europie nowoczesnych śluz komorowych. Śluzy znane były dużo wcześniej (w Niemczech pierwsze śluzy powstały w 1391 roku, w Holandii w 1373 roku), jednak do końca XIX wieku, ze względu na niedoskonałość konstrukcji, różnica poziomów wody na śluzie nie mogła przekraczać czterech metrów. Aby pokonać większą różnicę poziomów, konieczna była budowa kilku śluz, umieszczonych jedna za drugą. Dopiero zastosowanie żelbetonu umożliwiło budowę tzw. śluz głębokich, w których różnica poziomów wody mogła być znacznie większa.
W roku 1620 oddano do użytku rozpoczynający się na wysokości Liebenwalde i uchodzący do Odry w Niederfinow kanał Finow o długości 38,6 km. Na kanale zbudowano aż 11 śluz komorowych, ale jego pełne wykorzystanie dla żeglugi uniemożliwiła wojna trzydziestoletnia. Dopiero sto lat później odżyła koncepcja wykorzystania drogi wodnej do transportu towarów między Prusami a Pomorzem.
Już 3 lata później, w roku w 1746, barka z ładunkiem 100 ton soli zainaugurowała żeglugę miedzy Hawelą a Odrą. Nowy kanał Finow miał długość 43 km, a różnicę poziomów, która wynosiła 38 metrów, niwelowało aż 17 śluz. Na początku XX wieku kanał Finow osiągnął granicę przepustowości i dlatego w 1905 roku cesarz Wilhelm II nakazał budowę nowego kanału, umożliwiającego sprawny transport towarów między Szczecinem a Berlinem. Wyposażony w 5 śluz kanał został uroczyście otwarty 17 czerwca 1914 roku.
Początkowo kanał miał nazywać się Droga Wodna Dużych Statków Berlin-Szczecin (niem. Grossschifffahrtweg Berlin-Stettin). W uroczystości otwarcia uczestniczył cesarz Wilhelm II, a nowy szlak wodny nazwano Kanałem Hohenzollernów (niem. Hohenzollernkanal). Miesiąc po otwarciu kanału, 28 lipca 1914 roku wybuchła I wojna światowa.
Dzisiejsza niemiecka nazwa drogi wodnej – Oder-Havel-Kanal, pochodzi z czasów Niemieckiej Republiki Demokratycznej, ale przetrwała historyczne zawirowania i obowiązuje także dziś w zjednoczonych Niemczech.W 1743 roku Fryderyk Wielki nakazał budowę kanału do transportu barkami przede wszystkim drewna i soli.
Całkowita długość drogi wodnej Odra-Hawela wynosi 94 km, przy czym długość właściwego kanału to prawie 54 km. Szlak wodny rozpoczyna się w Berlinie, na śluzie Spandau i prowadzi do Liebenwalde, gdzie następuje styk z Malzer Kanal i dalej do Odry, na wysokości Cedyni.
Podnośnia Niederfinow jest najstarszą działającą tego typu konstrukcją w Niemczech.
Długość wanny wynosi 82,50 m, szerokość 11,94 m, a głębokość wody 2,5 m. Podczas podnoszenia i opuszczania wanna pokonuje dystans 36 m w ciągu 20 minut, a więc z prędkością ok. 12 cm na sekundę. Podnośnia dostępna jest dla turystów. Z biletem wstępu można wejść na najwyższy poziom i podziwiać zarówno samą konstrukcję, jak i krajobraz wokół niej. Można także popłynąć w krótki rejs niewielkim stateczkiem wycieczkowym, który przewiezie nas przez śluzę, i z którym uniesiemy się w wypełnionej wodą betonowej wannie. Szacuje się, że każdego roku podnośnie odwiedza 150 000 turystów. Stara podnośnia ma być eksploatowana do 2025 roku, później będzie już prawdopodobnie wyłącznie obiektem turystycznym, choć jeśli będzie taka konieczność, okres użytkowania może zostać wydłużony.
NOWA PODNOŚNIA
Na początku lat 90. XX wieku podjęto decyzję o budowie obok starej, nowocześniejszej i większej podnośni, umożliwiającej śluzowanie większych jednostek. Kamień węgielny pod nową konstrukcję wmurowano w marcu 2009 roku.
Według pierwotnych założeń nowa podnośnia miała być gotowa w 2014 roku – w stulecie oddania do użytku Oder-Havel-Kanal, jednak ze względu na trudności w budowie, terminu nie udało się dotrzymać.
Nową podnośnię przekazano do eksploatacji 4 października 2022 roku, po 14 latach budowy i aż osiem lat po planowanym terminie.
Koszt inwestycji, który początkowo miał wynosić 280 mln euro, przekroczono prawie dwukrotnie, ponieważ ostatecznie inwestycja kosztowała 520 mln euro.
Podnośnię oficjalnie otworzył federalny minister transportu i infrastruktury cyfrowej Volker Wissing, który powiedział, że jest przystosowana do nowoczesnych statków śródlądowych, które są dłuższe i potrzebują większych wymiarów podnośni.
– Nowa podnośnia statków wyeliminowała wąskie gardło na jedynym połączeniu wodnym wschód-zachód ze Szczecina przez Berlin do Renu i dalej do Rotterdamu – powiedział podczas otwarcia Hans-Heinrich Witte, prezes Federalnego Urzędu Dróg Wodnych i Żeglugi.
Mierzący 122 metry długości i ponad 50 metrów wysokości obiekt ciekawie wtapia się w krajobraz i nie powoduje zbyt wielkiego kontrastu estetycznego ze znajdującą się obok starszą o prawie 90 lat starą podnośnią.
Koncepcja kolorystyczna, dzięki użyciu różnych odcieni zieleni i błękitu, wkomponowuje nowy obiekt w jego naturalne otoczenie.
Koryto nowej podnośni napełnione wodą waży ponad 9 000 ton i jest zawieszone przy pomocy 224 lin, które biegną przez 112 podwójnych krążków linowych. Dzięki takiej konstrukcji nowa podnośnia – podobnie, jak jej poprzedniczka – pracuje z niewielkim użyciem siły i musi pokonać jedynie siły tarcia, opór podczas ruszania i bezwładność masy.
Napędy podnośni są sterowane za pośrednictwem programowanych jednostek sterujących (SPS), co umożliwia stałe monitorowanie systemu i natychmiastową reakcję w przypadku awarii.
Nowa podnośnia ma 54,55 m wysokości, 133 m długości i 46,40 m długości. Długość ruchomej wanny wynosi 115 m, czyli ponad 26 metrów więcej niż w starej konstrukcji. Szerokość 12,50 m, o 56 cm więcej niż w poprzedniej konstrukcji, głębokość wody 4 m, czyli aż o 1,5 m więcej niż w starej podnośni. Szybkość podnoszenia wanny wynosi 25 centymetrów na sekundę.
Z nowej podnośni mogą korzystać jednostki o szerokości do 11,45 m, w przypadku starej konstrukcji ten parametr wynosił 9,50 m. Zmiana jest więc znacząca.
Nową podnośnię można zwiedzać. Galerie dla zwiedzających znajdują się na wysokości 49,95 m nad poziomem morza. Trzy mostki są zawieszone nad korytem pomiędzy znajdującymi się naprzeciwko siebie pylonami.
Z obu podnośni korzysta co roku ok. 1500 statków towarowych, 2500 jednostek rekreacyjnych i 250 statków pasażerskich.
źródło/fot. Infomare
